ارزش و جایگاه سخن را در ارائه گزارش تجزیه و تحلیل نمایید. |
همواره برای نوشتن یا ارائهی «گزارش»مولانا در داستان آموزنده و زیبای «طوطی و بازرگان» به بیان «ارزش و جایگاه سخن» میپردازد و سفارش میکند که قیمت سخن خوب را بشناسیم و بدانیم که «سخن» و شیوهی ارائهی آن همچون گنجی بیپایان است اما به شرطی که مناسب و شایسته آن را بر زبان و قلم خود جاری کنیم:
عالَمی را یک سُخن ویران کند |
روبَهان مُرده را شیران کند |
ای زبان هم گنج بیپایان تویی |
ای زبان هم رنج بیدرمان تویی |
در نگاه مولانا، سخن میتواند «مثبت» یا «منفی» ارزیابی شود. سخنی که اشتباه، نامناسب و بیجا ارائه گردد میتواند هزینههای بسیاری را برای شخص گوینده یا نویسنده و دیگران به بـار بیاورد تا جایی که حتی میتواند «عالمی را ویران کند». اما نگاهی کاملاً مثبت به ارزش و جایگاه «سخنِ خوب» یعنی همان سخنی که با ادبیاتی مناسب، پسندیده، شایسته و بههنگام بیان گردد قطعاً میتوانـد انگیـزههای بسیار زیادی را در مخاطبین خود پدید بیاورد و راههای بسته را بگشاید و جانهای خسته را به نشاط آورد. زبان خوش، کلید درهای بسته است. تعبیر زیبای «گنج بیپایان» برای سخن، به خوبی ارزش سخن خوب را میرساند.
بهتر است پیش از اقدام، پاسخ مناسبی برای چند پرسش، آماده کنیم: اینکه «چه بگوییم؟؛ چه زمانی بگوییم؟ به چه میزان بگوییم؟ چرا بگوییم؟ یا بنویسیم و . . .». برای پاسخ به پرسشهایی از این دست، در اینجا به بررسی «ارزش و جایگاه سخن» میپردازیم:
عربها میگویند: «خَيرُالكَلام مـاقَلّ وَ دَلَّ»؛ يعني بهترين كلام، آن است كه «كوتـاه» و «رسـا» باشد امّا بدانیم که «كوتاهي كلام، هرگز نبايد به رسـايي آن آسيب وارد كند و براي رساتر شدن كلام، نبايد به خود اجازه دهيم تا آن را بیجهت طولاني كنيم». در اشعار زبان فارسی هم یک بیت معروف داریم که میگوید:
بنابر این همیشه بهتر است که سخن را بیجهت طولانی نکنیم و تا آنجایی که در توان داریم کوتاه و گزیده، سخن بگوییم.
«فرصتشناسی و ارائهی سخن در زمان و مکان مناسب» هم میتواند به عنوان ویژگی مهم دربارهی «سخن» مورد توجه قرار گیرد. باز هم از مثالی در زبان عربی بهره میبریم: «لِکُلِّ مقامِ مَقال»؛ یعنی برای هر جایگاهی، بهتر است سخنی مناسب و شایستهی آن ارائه کنیم و هر سخنی -هر چند زیبا و روان- مناسب هر مکان و زمانی نیست. «سعدی» در گلستان همیشه بهار خود میگوید:
با خرابات نشینان ز کرامات ملاف هر سخن جایی و هر نقطه مکانی دارد
آیا می توانید با مطالبی که تا کنون آموخته اید تصور کنید که روانی و سادگی متن چه تأثیری در خواننده گزارش خواهد گذاشت؟
مشاهده فلش آموزشی زیر در این مورد به شما کمک خواهد کرد. به این منظور ابتدا بر روی آیکون فراسا کلیک کنید.